Astronomik obyekt
Astronomik obyekt yoki Samoviy jism — bu tabiiy jismoniy jism, birlashma, qorishma yoki zamonaviy ilm-fan kuzatadigan, koinotda joylashgan jism[1].
Umumiy tavsif
[tahrir | manbasini tahrirlash]„Astronomik obyekt“ atamasi koʻpincha „Samoviy jism“ atamasi bilan bir qatorda ishlatiladi. Umumiy tavsiflangada tortishish kuchi va elektromagnetizm bilan bogʻliq boʻlgan alohida, yagona tuzilma. Bunga misol qilib, asteroidlar, sunʼiy yoʻldoshlar, sayyoralar va yulduzlarni keltirsa boʻladi. „Astronomik ob’ektlar“ — yulduzlar klasterlari, tumanliklar va galaktikalar bilan ifodalangan bir nechta jismlarning tortishish kuchi bilan bogʻlangan[2].
Koinotda muayyan ierarxik tuzilish mavjud. Kosmologik masofalarda turli oʻlcham hamda shakldagi va mitti galaktikalarni kuzatish mumkin. Galaktikalar guruhlar va klasterlar, soʻngra superklasterlarga boʻlinadi. Ular boʻshliq kirish nuqtalar orasidagi katta iplar boʻylab yotadi va biz „Kuzatiladigan Koinot“ deb ataydigan majmuani hosil qiladi[3]. Galaktikalar hamda mitti galaktikalar koʻplab morfologik oʻzgarishlarga ega. Ularning shakllanishi va evolyutsion tarixi hamda boshqa galaktikalar bilan oʻzaro taʼsiri bilan aniqlanadi[4]. Morfologik turiga qarab, galaktikada spiral qoʻllar, galo va yadro kabi bir nechta tarkibiy qismlar boʻlishi mumkin. Koʻpgina galaktikalarning yadrosida, zamonaviy tushunchalarga koʻra, faol yadrolarning paydo boʻlishiga olib keladigan supermassiv qora tuynuklar mavjud. Galaktikalar ichida, mitti galaktikalar va sharsimon yulduz klasterlari koʻrinishidagi sunʼiy yoʻldoshlarni kuzatishi mumkin.
Galaktikaning tarkibiy qismlari tortishish kuchi bilan ierarxik tarzda toʻplangan gaz va changdan hosil boʻladi. Eng koʻp uchraydigan ob’ekt yulduzlar boʻlib, ular odatda klasterlarda toʻplanib, yulduz hosil qiluvchi mintaqalarda hosil boʻladi. Yulduzlarning xilma-xilligi, massasi, tarkibi va hozirgi evolyutsion bosqichiga bogʻliq. Yulduzlar bir-birining yoki massa markazi atrofida aylanadigan bir nechta tarkibiy qismlardan tashkil topgan yulduz tizimlariga birlashishi mumkin. Sayyora tizimlari, asteroidlar, kometalar va shard disklaridagi kichik jismlar yangi tugʻilgan yulduzlarni oʻrab turgan protoplanetar diskdagi akkretsion jarayonlar natijasida hosil boʻladi.
Yulduzlarning xilma-xilligi Hertzsprung — Rassell diagrammasi-sirt haroratiga qarab yulduzlarning mutlaq yorqinligi grafigi tomonidan namoyish etilgan. Har bir yulduz ushbu diagrammada oʻz evolyutsion yoʻlini kuzatadi. Muayyan sharoitlarda yulduz evolyutsiya jarayonida oʻzgaruvchan boʻlib, koʻrinadigan va boshqa elektromagnit spektr diapazonlarida yorqinligini oʻzgartirishi mumkin[5]. Dastlabki massaga va yulduz sherigining mavjudligiga qarab, yulduz vaqt oʻtishi bilan ixcham ob’ektga aylanadi; oq mitti, neytron yulduzi yoki qora tuynuk.[6]
Astronomik obyektlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]| Quyosh Jismlari | Koinot | ||
|---|---|---|---|
| Yagona ob’ektlar | Tizimlar | Masshtabli tuzilmalar | |
Sayyoralar
Mitti sayyoralar
Mitti sayyora
|
Yulduzlar (quyidagi bo'limga qarang)
Yorqinligi boʻyicha / Yulduz evolyutsiyasi
O'zgaruvchan yulduzlar (по типу)
|
Tizimlar
Yulduz guruhlari
|
Disklar va boʻshliqlar
Kosmologik kengliklar
|
Samoviy jismlarning joylashishi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Sferik orbitadagi samoviy jismlar soni: q0\u003d 2³*k², k — butun son, k \ u003e \ u003d 0, k \ u003d 0 q0 \ u003d 1.
Toʻpdagi samoviy jismlar soni, q: shunday tabiiy son mavjud m, q = sum_0_n (8*k²) = 32 * m² xato bilan, bu yerda n butun son va n>=2. N \ u003d 0, q \ u003d 1 da. N \ u003d 1, q \ u003d 9 da.
Tasdiqlash. sum_0_n(k²) = 4*n²
Isbot.
f(x) = 1/(3*x³) + 1/(2*x²), x_0 = 0+.
1/(x³) = sum_ — unlim_+ unlim (c_n * x^n), x_0 = 0; c_n = (- n — 4) / (2 pi)*(2pi^(n+1)+d_1
1/(x²): c_n = (- n — 3) / (2pi)*(2pi^n+d_2)
x = z²
f(z): c_n = (( — n — 4)/(3*2 pi)*(2pi^(n+1) + d_1) + ( — n — 3)/(2*2pi)*(2pi^n + d_2)), z^n, esli n=2k, k — seloe.
g (y) = a / y², y_0 = 0+.
lim_(x=+0) (1/(3x³) / (a/y²)) = 1, x=+0) (y / ((sqrt (3a) * x^(3/2))) = 1.
x = z²
g (z) = sum_ — unlim_+ unlim ((- m — 3) /(2pi)*(2pi^m + d_3)*a* (3a)^(m/2) * z^n
z = i / u
f (u) = sum_0_+ unlim (a_n*u^n), a_n = ((- n — 4)/(3*2pi)*(2pi^(n+1) + d_1) + (- n — 3)/(2*2pi)*(2pi^n + d_2)) * men^n, n=2k.
g (u) = sum_0_+ unlim (b_n*u^n), b_n = (- m — 3) /(2pi)*(2pi^m + d_3)*a* (3a)^(m/2) * i^n, n=3m.
lim_(u= +unlim) ((g(u)-f(u)) / f(u)) = 0 xususiyatlar_0 = b_0.
(- 4) / (3*2pi) * (2pi+d1) + (- 3) / (2*2pi) * (2p+d2) = (- 3) / (2pi) * (2p+d3)*a
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Task Group on Astronomical Designations from IAU Commission 5. {{{editor}}}: „Naming Astronomical Objects“ (2008-yil 1-aprel). 2010-yil 2-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 4-iyul.
- ↑ Narlikar, Jayant V.. Elements of Cosmology. Universities Press, 1996. ISBN ISBN 81-7371-043-0..
- ↑ Smolin, Lee. The life of the cosmos. Oxford University Press — 35-bet. ISBN 0-19-512664-5.
- ↑ Buta, Ronald James; Corwin, Harold G.; Odewahn, Stephen C.. The de Vaucouleurs atlas of galaxies. Cambridge University Press, 2007 — С. 301-bet. ISBN ISBN 0-521-82048-0..
- ↑ Hansen, Carl J.; Kawaler, Steven D.; Trimble, Virginia.. Stellar interiors: physical principles, structure, and evolution. Springer, 2004 — P. 86-bet. ISBN ISBN 0-387-20089-4..
- ↑ „SkyChart“. 2024-yil 21-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 8-may.
 | Bu maqola birorta turkumga qoʻshilmagan. Iltimos, maqolaga aloqador turkumlar qoʻshib yordam qiling. (May 2024) |
| Bu maqola birorta turkumga qoʻshilmagan. Iltimos, maqolaga aloqador turkumlar qoʻshib yordam qiling. (May 2024) |